Samengestelde gezinnen

Een samengesteld gezin is een gezin waarbij één of beide partners één of meer kinderen hebben uit een eerdere relatie. Na overlijden of echtscheiding van een van de ouders ontstaat het nieuwe gezin en de nieuwe partners gaan met elkaar samenleven. 
De nieuwe partners kunnen samen ook een of meerdere kinderen hebben. Andere termen zijn kerngezin, modern gezin, fusiegezin, mozaïekgezin of patchworkgezin. 

Uit Nederlandse statistieken blijkt dat in een samengesteld gezin minder vaak wordt getrouwd en is vaker sprake van samenwonen zonder samenlevingsovereenkomst. Kennelijk zorgt de ervaring van de eerdere relatie dat nieuwe partners minder formele afspraken maken over huis-, tuin- en keukenfinanciën. 

Zolang nieuwe partners met hun eigen kinderen apart blijven wonen, is er geen noodzaak om formele afspraken te maken. Er is geen gezamenlijkheid in geld en vermogen waarover zij anders kunnen denken en afspraken moeten maken. 

Zodra nieuwe partners die ieder eigen kinderen hebben met elkaar gaan samenwonen, ontstaat een andere dynamiek. De ouders moeten wennen aan de stiefkinderen en omgekeerd. De leeftijd van de kinderen speelt een rol omdat dit mede bepaalt of zij thuis wonen of niet. 

De woning van een samengesteld gezin is vaak van een van de partners. Meestal zijn er tussen nieuwe partners geen afspraken vastgelegd over een verblijfsperiode na overlijden of uit elkaar gaan. Na overlijden van de woningeigenaar erven de erfgenamen (de kinderen) de woning. De nieuwe partner kan daardoor op straat komen te staan. 

In cijfers: zes op de tien waren getrouwd met een ex-partner, terwijl maar 35% is getrouwd met hun huidige partner. 30% woont samen zonder een samenlevingscontract. Zolang de relatie duurt, hoeft dit geen probleem te zijn maar de financiële en relationele ellende kan onbedoeld groot worden als de situatie verandert. 

Er is weinig onderzoek gedaan over hoe samengestelde gezinnen hun financiële zaken beheren. In Finland is onderzoek gedaan naar financieel beheer bij samengestelde en ‘traditionele’ gezinnen. Er werd vooral gekeken naar de bankrekeningen en het betalen van (huishoudelijke) kosten en uitgaven. In ‘traditionele’ gezinnen zijn de bankrekeningen en het betalen van kosten vaker gemeenschappelijk of gezamenlijk. Het financieel beheer in samengestelde gezinnen is meer gescheiden; iedere partner heeft een eigen bankrekening. Een reden hiervoor is dat partners voorzichtiger zijn geworden door hun ervaringen met hun eerdere relatie. 

Uit ander onderzoek blijkt dat er tussen partners in een samengesteld gezin meer spanningen en conflicten zijn als hun financiële zaken minder gemeenschappelijk zijn.

Een belangrijk onderwerp in gesprekken met en tussen partners met een samengesteld gezin is welke kosten ten laste van wiens inkomen en/of vermogen worden gemaakt. Ouders dragen meestal zelf de kosten van hun biologische kinderen. Soms verzwijgt een partner informatie voor de nieuwe partner of vertelt hij/zij bijvoorbeeld niet als er een extra bedrag is betaald voor een biologisch kind. Dit kan leiden tot ongewenste spanningen in het samengesteld gezin. 

Samenwonen/(her)trouwen en afspraken maken over het vermogen van een van de partners vereist meer maatwerk en denkwerk als sprake is van een samengesteld gezin. 

In een vermogend samengesteld gezin zijn de volgende vragen van belang: Wie wordt eigenaar van een bezitting (woonhuis) en voor welk deel? Hoe dient de toekomstige nalatenschap (het vermogen) te worden verdeeld tussen de nieuwe partner, de eigen kinderen en de stiefkinderen?

Hoe langer stiefkinderen opgroeien in en onderdeel zijn van een samengesteld gezin, hoe logischer het wordt om hen bij de estate planning mee te nemen. Stiefkinderen zijn wettelijk gezien geen erfgenamen dus als een stiefouder niets regelt in een testament erven zij van hem/haar niets. De stiefouder kan bepalen dat zijn/haar stiefkinderen evenveel of minder erven dan de eigen kinderen. 

Of u belasting dient te betalen over de verkoopwinst, hangt af van uw ondernemingsvorm en vennootschappelijke structuur. Stel u hebt een holding vennootschap met een werkmaatschappij. Als u de aandelen van de werkmaatschappij verkoopt, dan komt de verkoopopbrengst in de holding. Uw verkoopwinst kan belastingvrij zijn via een fiscale faciliteit: de deelnemingsvrijstelling. Als u (een deel van) de verkoopopbrengst als dividend uitkeert van uw vennootschap naar privé, dan betaalt u vervolgens dividendbelasting/ inkomstenbelasting. 

Als partners besluiten dat zowel hun eigen kinderen als stiefkinderen van hen erven, dan willen zij vaak zekerheid dat dit na het eerste overlijden niet wordt gewijzigd door de langstlevende. Hoe kan dit worden geregeld? Door in het testament op te nemen dat de stiefkinderen alleen van de stiefouder erven onder de ontbindende voorwaarde dat hun biologische ouder zijn/haar testament niet heeft aangepast op het moment van overlijden. De volgende bepaling om de positie van de eigen kinderen veilig te stellen is dat hun erfdelen direct opeisbaar worden als de langstlevende vervolgens besluit om zijn/haar testament te wijzigen.