Regelmatig krijgen wij de vraag: moeten we niet een stichting of ’trust’ voor de kinderen oprichten? De wens van vermogende ouders om voor en over de generaties iets te regelen is van alle tijden. Uit het recente Van Lanschot rapport Vermogend Nederland blijkt dat vermogenden vaker van plan zijn om vermogen over te dragen via financiële constructies. Wij signaleren een trend dat nieuw vermogende ouders bewust nadenken over de impact van vermogen op hun kinderen. In deze blog besteden we aandacht aan twee vragen: hoe denken vermogenden over een grote erfenis voor hun kinderen? Kunnen vermogenden hun vermogen bijeenhouden door het af te zonderen in een stichting of familiefonds en zo ja, waar moeten ouders dan nog op letten?
Motieven voor het afzonderen van familievermogen
Waarom willen ouders hun vermogen afzonderen in een juridische structuur? Anders gezegd: wat moet een specifieke juridische structuur doen? Er kunnen volgens ons meerdere motieven zijn voor vermogende ouders om het vermogen voor hun kinderen op afstand te plaatsen.
1) Ouders hebben er hard voor gewerkt en vinden het belangrijk om het vermogen bijeen te houden. Het dient voor meerdere generaties in stand te blijven. Bij deze wens past een juridische huls om het vermogen te organiseren.
2) Het is een doorn in het ouderlijke oog als de kinderen geld uitgeven aan onnuttige zaken en/of onhandige investeringen doen. Het tegengaan van verspilling en slechte beleggingsbeslissingen zijn redenen om vermogen af te willen zonderen. Ouders willen het vermogen beschermen tegen hun kinderen.
3) Ouders willen dat hun kinderen hun eigen levensweg gaan vinden, los van het familievermogen. Een groot vermogen kan het zelfinitiatief van de opkomende generatie negatief beïnvloeden. Ouders willen hun kinderen beschermen tegen het vermogen.
Ideeën over de erfenis: zero denkers, minimalisten en familiedenkers
In recente interviews in het FD, de NRC en andere media, gaven een paar succesvolle ondernemers (los van elkaar) hun ideeën over de invloed van de toekomstige erfenis op hun kinderen.
Serie ondernemer Meine Breemhaar verwoordde recent tegen het Financieel Dagblad zijn gedachten over de vererving als volgt: “Mijn kinderen hebben nu al meer geld dan ik had op die leeftijd. Ik ben het met Bill Gates eens dat kinderen eigenlijk niets zouden moeten erven. Want wat ga je dan doen met je leven?” Deze gedachte typeren wij als de Zerodenker: de kinderen zouden geen erfenis moeten krijgen.
Een vergelijkbare gedachte, maar met iets meer ruimte voor de kinderen, typeert de Minimalist. In een interview met de NRC spreekt Frank Slootman zich uit over de erfenis voor zijn kinderen. Deze in de VS woonachtige tech ondernemer met Nederlandse roots, vertelt dat zijn kapitaal grotendeels in een stichting gaat. Tegen zakenblad Fortune zei hij dat hij 98 procent van zijn vermogen wil weggeven. „Ik wil mijn nageslacht niet rijk maken. Dat kan ze verpesten. Er is geen grotere beloning dan het zelf maken.” De CEO van het familiebedrijf AFAS, Bas van der Veldt, kwalificeert ook als Minimalist. In een interview met VNO-NCW zei hij: “De Amerikaanse zakenman Warren Buffett heeft eens gezegd dat je je kinderen genoeg moet nalaten om alles te kunnen doen wat ze willen, behalve niets doen. Mooi toch?’
In onze praktijk komen ook ideeën van relaties op tafel die we typeren als de Familiedenker. Een citaat dat hierbij past: “De bron ligt bij mijn ouders en grootouders. Hoewel ik het verder heb uitgebouwd, mag het vermogen toekomen aan een bredere kring van familieleden” Vanuit eerbied voor de (groot)ouders en een gedachtegoed over collectiviteit, wil de Familiedenker het vermogen met zijn familie en vrienden (ver)delen. Vervolgens komt de wens naar een structuur om dit te organiseren.
Wat opvalt in de uitspraken van Breemhaar, Slootman en Van der Veldt is dat zij inspiratie vinden bij Amerikaanse ondernemers en multi-miljardairs zoals Warren Buffett en Bill Gates. Deze de ultra-rijke Amerikanen zijn in 2010 een initiatief gestart, The Giving pledge, om vermogenden aan te moedigen om het grootste deel van hun vermogen aan goede doelen te schenken. Het Angelsaksische recht biedt vermogende ouders veel meer juridische mogelijkheden om hun vermogen weg te schenken en af te zonderen dan het Nederlandse recht. Interessant zo een gedachte om vermogen af te zonderen of weg te schenken, maar welke mogelijkheden biedt ons Nederlandse (fiscaal-)juridische systeem?
Oplossing voor Zerodenkers en Minimalisten: een eigen goede doelen stichting
Voor de Zerodenkers en Minimalisten kan het oprichten van een eigen goed doel stichting interessant zijn. TomTom oprichter Pieter Geelen kan een bron van inspiratie zijn. Na de beursgang heeft hij samen met zijn vrouw de Turing Foundation opgericht en 100 miljoen euro aan hun stichting geschonken. Hierdoor zal een groot deel van het vermogen niet naar hun kinderen gaan. Over hun motieven vertelden ze in de NRC: “Veel rijke mensen doen zichzelf tekort. Geld tellen, daar is geen lol aan. En hoeveel auto’s en zeilboten heeft een mens nodig?” Veel leuker is het, zeggen ze, om een bijdrage te leveren aan een betere wereld.
Als het doel van de stichting is om publieke – niet familiale – zaken te ondersteunen dan is sprake van een goede doelen stichting. Er zijn formele vereisten waaraan de stichting moet voldoen om een ANBI-keurmerk te krijgen. De Belastingdienst heeft de voorwaarden voor een ANBI status op een rij gezet.
Bij het afzonderen van vermogen in een ANBI-stichting dient rekening te worden gehouden met de legitieme rechten van de kinderen. Als ouders vermogen hebben geschonken aan hun ANBI-stichting en binnen vijf jaar overlijden, dan dient voor de berekening van de legitieme portie van de kinderen de inbreng in de stichting te worden meegenomen. Als de schenking langer dan vijf jaar voor het overlijden is gebeurd, dan zal eventuele schending van de legitieme portie mede afhangen van het aan de ANBI geschonken vermogen in verhouding tot het vermogen wat nog resteert.
De familiestichting: vermogen in de ‘dode hand’
In de estate planning voor vermogende families is een (familie)stichting of een buitenlandse trust om vermogen af te zonderen voor familiebelangen geen gebruikelijke structuur meer. Een belangrijke reden is dat een Nederlandse stichting geen uitkeringen mag doen aan bestuurders of familieleden. Als de stichting eigenaar is van het vermogen wordt wel gezegd dat het vermogen in de ‘dode hand’ is. Een stichting kent, in tegenstelling tot een BV of NV, geen aandeelhouders of eigenaren. De vraag is hoe het vermogen uit de stichting dan ooit nog terecht komt bij de familieleden.
Buitenlandse trustachtige structuren zijn een fiscale doorn in het oog van de Belastingdienst. Zij wilde af van structuren die vooral gericht zijn op het ontgaan van belasting over het familievermogen. Sinds de invoering in 2010 van de fiscale wetgeving van het Afgezonderd Particulier Vermogen (APV) geldt het vermogen in dit soort stichtingen als fiscaal eigendom van de inbrenger of zijn nabestaanden, tenzij het een erkend goed doel betreft.
In 2000 heeft de Commissie Moltmaker voorstellen gedaan voor de modernisering van de uit 1956 daterende Successiewet. De familiestichting was een van de ideeën om vermogende families de mogelijkheid te bieden fiscaal vriendelijk vermogen over te dragen. De Belastingdienst zou haar deel krijgen bij de inbreng van het vermogen in de familiestichting, de uitgekeerde schenkingen en bij overlijden (voorgesteld tarief 10% over een periode van maximaal 60 jaar). Ook was over het vermogen in de stichting een vermogensrendementsheffing verschuldigd. Het is helaas bij een voorstel gebleven, omdat er geen overheidsbudget was om dit idee het licht te laten zien.
Voor veel ouders, waaronder de Familiedenker, zou deze specifieke familiestichting een aantrekkelijke mogelijkheid zijn geweest om familiekapitaal gefaseerd en aan een brede groep familieleden fiscaal vriendelijker over te dragen.
Het familiefonds en de stichting administratiekantoor
U kunt via bepaalde structuren uw familievermogen over generaties bijeenhouden. In onze praktijk maken we gebruik van het familiefonds en/of de Stichting administratiekantoor. In essentie zijn dit manieren waarbij de zeggenschap over het vermogen bij leven nog bij u als ouders blijft en na uw overlijden bij een onafhankelijk bestuur of bij uw kinderen. U kunt tijdens uw leven stapsgewijs de financiële rechten (participaties of certificaten) fiscaal vriendelijk aan uw (klein)kinderen overdragen.
Het familiefonds
Een familiefonds is een beleggingsfonds dat door (groot)ouders wordt opgericht voor de (klein)kinderen. De ouders dragen bijvoorbeeld een effectenportefeuille en/of banktegoeden over aan het familiefonds tegen uitgifte van participaties. In (fiscaal-)juridische zin is het een besloten fonds voor gemene rekening.
Een familiefonds is vooral interessant voor families met een substantieel vermogen. Het familiefonds kan worden gebruikt om op een fiscaal vriendelijke manier vermogen over te dragen naar de volgende generatie(s). Met een familiefonds kunnen de ouders de zeggenschap over hun familievermogen behouden en de (klein)kinderen krijgen alleen financiële rechten en geen zeggenschap. Na overlijden kan het familiefonds in stand blijven. Door specifieke fondsvoorwaarden kunnen ouders over hun graf regeren en zorgen dat (klein)kinderen niet zomaar over het familievermogen kunnen beschikken.
Een stichting Administratiekantoor (StAK)
De Nederlandse stichting kan worden gebruikt als administratiekantoor. De ouders richten een stichting op en deze stichting neemt bezittingen ‘in administratie’ tegen uitgifte van certificaten. Dit wordt certificering genoemd. Het gevolg is dat de juridische (met name zeggenschap) en financiële rechten van vermogensbestanddelen worden gescheiden. Meestal worden aandelen van een familiebedrijf of eigen onderneming gecertificeerd, maar het is ook mogelijk om andere bezittingen te certificeren zoals vorderingen, onroerend goed, kunst en verzamelingen.
De (klein)kinderen worden door schenking en/of vererving certificaathouders. Zij hebben alleen economische rechten, zoals dividend. Zo is geregeld dat het vermogen bij elkaar blijft en kinderen er niet zomaar over kunnen beschikken. De structuur heeft echter ook nadelen. In onze praktijk zien wij regelmatig dat de opkomende generatie onbedoeld niet voldoende of te laat wordt geïnformeerd over de StAK. Een gemiste kans. Als uw kinderen later verantwoordelijk worden voor een substantieel vermogen dan is het goed om hen te leren hoe ze daarmee kunnen omgaan. De oplossing is om uw kinderen voor te bereiden en hen een vermogensopvoeding te geven. Een StAK kan een manier zijn die u hierbij kan ondersteunen.
In onze praktijk merken wij dat onbewust weinig aandacht aan de StAK wordt besteed. Om het levenswerk en vermogen goed voort te zetten, is het slim om de StAK actief te maken. Dit vraagt om aandacht voor familiezaken, tijd vrijmaken en concrete plan van aanpak.
Vermogen of familie beschermen?
Sommige vermogende ouders willen hun vermogen structureren zodat (1) het vermogen qua controle en zeggenschap bijeen kan blijven of (2) het vermogen permanent kan worden “weggehouden” bij hun kinderen. Dit zijn begrijpelijke wensen en vanuit de psychologie goed te begrijpen.
Wij vragen ons af of een juridische structuur de juiste manier is om het probleem van controle en zeggenschap op te lossen. Ouders geven door het afzonderen van vermogen in structuren een boodschap af: wij kunnen ons kind niet vertrouwen met ons vermogen. Is dat wat u als ouders wilt? Een alternatieve route is om uw kinderen proactief stapsgewijs voor te bereiden op de kansen en verantwoordelijkheden van het opgebouwde vermogen. Dit start met het bepalen van uw eigen gedachten over de rol die het vermogen in het leven van uw kinderen mag spelen. Om u te helpen uw visie helder te krijgen, hebben wij een vermogensoverdrachtspel ontwikkeld: Uw visie op vermogensoverdracht. Deze serious game is een ideaal startpunt om een plan te maken voor uzelf én uw kinderen.
Ouders met ideeën over het grotendeels schenken van hun vermogen aan een (eigen) ANBI zijn (nog) in de minderheid. We zien wel dat bij zeer grote vermogens het Amerikaanse idee om de kinderen geen grote erfenis na te laten eerder aanspreekt. Deze ouders maken zich vaker zorgen over de negatieve gevolgen van het vermogen en hebben een heldere visie over hun maatschappelijke nalatenschap.
MEER INFORMATIE OF ADVIES?
Wilt u meer informatie over het opzetten van een Goede doelen Stichting, Familiefonds of Stichting administratiekantoor, een plan van aanpak voor uw gezin of persoonlijke situatie, neem dan contact op met Raimund Kamp (raimund.kamp@guidato.nl of bel 06 83 21 76 58) of Marijke Kuijpers (marijke.kuijpers@guidato.nl of bel 06 83 20 26 88).